Zanim odwiedziłam Ӧtziego w Bolzano wydawało mi się, że o najbardziej znanym człowieku lodu wiem już całkiem sporo. Obejrzałam kilka niemieckich filmów dokumentalnych, czytałam artykuły. Nic bardziej błędnego. To dopiero w Muzeum Archeologicznym Południowego Tyrolu w Bolzano naprawdę dowiedziałam się kim był Ӧtzi i poznałam szczegóły jego historii. To jest świetna wystawa. Temu epokowemu odkryciu poświęcone jest całe muzeum, czyli de facto 4 piętra.

Ӧtzi bohater 4-piętrowego muzeum

Samo muzeum nie prezentuje się tak nowocześnie (z zewnątrz to kamienica jakich wiele w Bolzano) jak znane MUSE w Trydencie, projektu słynnego współczesnego włoskiego architekta Renzo Piano. Jednak wystawa o Ӧtzim jest równie wspaniała, a może nawet ciekawsza.

Wystawa prowadzi nas przez kolejne etapy historii odkrycia. Z każdym eksponatem, filmem dowiadujemy się więcej o Ӧtzim. Dokładnie tak samo jak naukowcy, eksperci, którzy z każdym badaniem lepiej poznawali historię człowieka lodu.

Ӧtzi odkryciem jesieni 1991 roku

Ściany parteru muzeum wytapetowane są powiększonymi artykułami z gazet z dni kiedy znaleziono człowieka lodu. Można też obejrzeć kilka filmów: wypowiedzi ekspertów, którzy jako pierwsi przyjechali zobaczyć Ӧtziego. Na początku szacowano, że mumia ma 3000 lat. Dopiero po licznych badaniach stwierdzono, że Ӧtzi żył 3300 lat p.n.e., czyli ponad 5300 lat temu.

W lecie 1991 r. w Alpach osadziła się ogromna piaskowa chmura, która nadpłynęła z Sahary. Lodowce zaczęły się topić. Śniegowy płaszcz, który osłaniał mumię stopił się i Ӧtzi leżał przez jakiś czas odsłonięty. Na szczęście nie zainteresowały się nim żadne dzikie zwierzęta.

19 września 1991 r. Mumię Ӧtziego znalazła para niemieckich turystów na wysokości ponad 3200 m n.p.m. w okolicach przełęczy Giogo di Tisa (Tisenjochs) w austriacko-włoskich Alpach Ӧtzalskich. Początkowo myśleli, że to ciało zamarzniętego turysty i z pewnością nie spodziewali się, że odkrycie zrewolucjonizuje naukę. Ӧtzi to najstarsza i najlepiej zachowana mumia człowieka. Dzięki odkryciu, przykładowo, przesunięto datę rozpoczęcia epoki miedzi w Alpach o 1000 lat wcześniej!

I nazwiemy go … Ӧtzi!

Na parterze muzeum obejrzymy jeszcze wywiad z Karlem Wendlem, wiedeńskim dziennikarzem, który nadał człowiekowi lodu imię Ӧtzi. Karl pisał właśnie artykuł do wiedeńskiej Arbeiter-Zeitung i chciał nieco ocieplić wizerunek mumi. Przypomniał sobie wtedy historię alpinisty, który wyruszył aż do Tybetu, żeby odnaleźć yeti. Z zestawienia „Ӧtzal” i „yeti” ukuł imię Ӧtzi. Kilka lat później, w 1997 roku, bawarska agencja, oficjalnie zastrzegła tę nazwę dla Ӧtziego i serii produktów z nim związanych.

Ӧtzi symbol austriacko-włoskich sporów o Południowy Tyrol

Ӧtzi to nie tylko przodek Tyrolczyków, to również symbol austriacko-włoskich sporów politycznych związanych z tym alpejskim obszarem. Tuż po znalezieniu, w 1991 roku, mumia została przewieziona do Innsbrucka. Dopiero po czasie, ustalono, że Ӧtzi został jednak znaleziony na terytorium Włoch i w 1998 roku w eskorcie służb przewieziono go do Bolzano. Przygotowano tu dla niego specjalną komorę w Muzeum Archeologicznym, gdzie odtworzono warunki w których przetrwał ponad 5000 lat. Gdyby z jakichkolwiek powodów warunki w komorze zmieniły się, systemy bezpieczeństwa uległy awarii, identyczne środowisko przygotowane i utrzymywane jest w szpitalu w Bolzano, gdzie Ӧtziego zawsze można przewieść.

Najwięcej emocji przynosi pierwsze piętro muzeum. Niestety całe piętro objęte jest zakazem fotografowania – trzeba przyjechać! (Poniższe zdjęcie pochodzi ze zbiorów agencji promującej region).  Wystawione są tu mumia, doskonale zachowany ubiór, strzały, łuk i różne akcesoria, które miał przy sobie Ӧtzi.

Ӧtzi był raczej drobnej budowy …

Ӧtzi najprawdopodobniej został zabity. W momencie śmierci miał 45 lat. Za życia mierzył 160 cm (dziś 154 cm), ważył około 50 kg (dziś tylko 13 kg) i nosił 38 numer buta. Miał piwne oczy – kolor tęczówki ustalono na podstawie badania DNA oraz średnio długie ciemne kręcone włosy. Mumia straciła wprawdzie wszystkie włosy ale zachowały się rzęsy, a w czasie dalszych wykopalisk archeolodzy znaleźli kępkę włosów o długości dochodzącej do 9 cm.

Zęby Ӧtziego były bardzo zużyte i miał on charakterystyczną przerwę między jedynkami, podobnie do piosenkarki Madonny. Nie miał też pary żeber, co zdarza się do dziś u niektórych ludzi i nie ma wpływu na funkcjonowanie organizmu.

… i ciepło ubrany

Ӧtzi był ubrany w leginsy z koziej skóry przyczepione do pasa rzemieniami, a na dole nogawek znajdowały się skórzane „języki” (podobnie jak w spodniach narciarskich), które wpuszczał do butów z niedźwiedziego futra. Miał też płaszczyk z owczej skóry oraz czapkę ze skóry niedźwiedziej.

Każdy element garderoby Ӧtziego przechowywany jest osobno w szklanych witrynach w powietrzu o temperaturze 16-18 °C i wilgotności 50-60%. Każda witryna wyposażona jest we własny system regulacji temperatury. Aby zapobiec rozmnożeniu się bakterii czy owadów, powietrze w witrynach w 99% składa się z azotu, a temperatura nigdy nie schodzi poniżej 10 °C. W takich warunkach nie jest w stanie przeżyć żaden żywy organizm.

Ostatni posiłek człowieka lodu

Zachowało się nawet jedzenie, które miał przy sobie Ӧtzi. Przebadano też dokładnie jego żołądek. Wiadomo z czego składał się ostatni posiłek Ӧtziego: zjadł rodzaj chleba z dziczyzną. Człowiek lodu musiał zjeść też coś tłustego. Do dziś jednak nie ustalono co to było – dziczyzna to chude mięso. Najprawdopodobniej zabójca zaskoczył go podczas ostatniego posiłku.

Przez 25 lat, Ӧtziego przebadało ponad 500 naukowców. Historia badań medycznych i przyczyn jego śmierci została udokumentowana na drugim piętrze. Znajduje się tu też fantastycznie wykonany model człowieka lodu.

Ostatnie piętro muzeum zajmuje lounge z kanapami  – można tu odpocząć, przejrzeć publikacje o Ӧtzim, a także naładować telefon (są wejścia USB).

Muzeum „Ӧtziego”: informacje praktyczne

Cena biletu wstępu do Muzeum Archeologicznego Alto Adige w Bolzano (cała wystawa poświęcona jest Ӧtziemu): 9 euro, ulgowy (do 27 roku życia): 7 euro, dzieci do 6 roku gratis, są też bilety rodzinne np. 2 dorosłych z dzieckiem do 16 roku życia: 18 euro.

Audio przewodnik kosztuje 4 euro.  Na pewno dostępne są przewodniki po angielsku, niemiecku i włosku, nie ma polskiego. Uważam, że audio przewodnik nie jest potrzebny, dokładnie to samo napisane jest przy eksponatach.

Opisy przy eksponatach są po angielsku, niemiecku i włosku.

Godziny otwarcia: wtorek – niedziela od 10:00 – 18:00 (ostatnie wejście jest o 17:30, ale myślę, że tak naprawdę, żeby zwiedzić wystawę potrzebna jest godzina). Muzeum jest czynne w poniedziałki tylko w lipcu, sierpniu i grudniu. Muzeum jest zamknięte 1.01, 1.05 i 25.12. W wigilię Bożego Narodzenia i Sylwestra otwarte jest do godz. 15.00.

Wystawa znajduje się w Muzeum Archeologicznym Południowego Tyrolu w Bolzano, Museumstrasse/Via Museo 43, tel. +39 0471 320 100 info@iceman.it

Więcej informacji o wystawie znajdziecie tutaj.

Tekst i zdjęcia za wyjątkiem zdjęcia mumi: Kasia Münnich

Zdjęcie mumi: IDM Südtirol