Czy zgadzacie się, że Garda jest najpiękniejsza i najczystsza w Alpach?

Limone sul Garda

Podczas wypadu nad Jezioro Garda zakochałam się w jego północnej części – w Riva del Garda i Limone sul Garda. Nie wiem jak to się stało, że nigdy nie przyjechaliśmy tutaj podczas narciarskich wyjazdów do Val di Sole. Owszem, podziwiałam Gardę ze szczytu Paganelli, ale nie wiedziałam, że jest tak blisko. I tak pięknie! Z Val di Sole to ok. 60-80 km. A od najbliższych lotnisk w Weronie i w Bergamo do Riva del Garda jest odpowiednio około 80 i 130 km.

Riva del Garda
Riva del Garda

Riva del Garda – cudowne miasteczko w Trentino

To jedno z najpiękniejszych miejsc nad Gardą, które musicie zobaczyć obok sąsiedniego Limone sul Garda (o którym piszę poniżej) oraz Desenzano del Garda, które znajduje się po przeciwległej południowej stronie jeziora i które opisałam tutaj. To największe miasto nad Gardą – liczy ponad 15 tys. Mieszkańców i leży w regionie Trentino. Nie dość, że jest przepiękne z ryneczkiem i wierzą Torre Apponale datowaną na XIII-XVI wiek, palmami, wąskimi uliczkami i kolorowymi domami, to jeszcze urokliwie położone w Alpach. Spójrzcie proszę na mapę, Jezioro Garda jest w tym punkcie najwęższe i jak gdyby wbija się w Alpy. Zaczynają się tu Dolomity di Brenta, a Garda jest w tym miejscu najczystsza.

Riva del Garda
Port w Riva del Garda

Z Riva del Garda można się też udać nad pobliskie jeziora: Tenno (6 km) i Ledro (12 km). My, akurat byliśmy nad Ledro – spaliśmy na campingu w Molina di Ledro. Domki na campingu były ciasne, ale położenie campingu rekompensowało wszystko. Tutaj namiary na camping. Warto zrobić sobie taką wycieczkę. Z tętniącego życiem miasta Riva del Garda przeniesiecie się do miejsca gdzie są tylko lub aż, Alpy i krystalicznie czyste jezioro, i niewielu turystów. W czerwcu kolega kąpał w Jeziorze Ledro, ale woda była zimna, przypominała „Bałtyk w lecie”.

Limone sul Garda – uprawy cytryn w Alpach

Około 10 kilometrów od Riva del Garda w kierunku zachodnim znajduje się, leżące już w Lombardii, Limone sul Garda. To niewielkie miasteczko, które trzeba obligatoryjnie zobaczyć. Jadąc od Riva del Garda przejeżdżamy przez tunele w Alpach wł. gallerie. Sama droga jest przepiękna, a Limone, leżące już w Lombardii, zachwyca od pierwszego wejrzenia. Już z drogi zobaczycie przepiękny widok na miasteczko. Warto zatem zatrzymać się na chwilę w zatoce drogi i popodziwiać widoki.

Limone sul Garda
Limone sul Garda

Jeszcze niedawno do Limone sul Garda nie dojechalibyśmy drogą. Można się było tu dostać przez góry bądź przypłynąć statkiem od strony Gardy. Miejscowość została połączona drogą z sąsiednimi miasteczkami dopiero w 1932 roku, kiedy to ukończono budowę drogi Gardesana Zachodnia (wł. Gardesana Occidentale). Wtedy to zakończyły się lata izolacji miejscowości. Po drugiej wojnie światowej, zaczęła tu rozkwitać turystyka. Dziś Limone jest jedną z najchętniej odwiedzanych baz turystycznych nad Gardą.

Limone sul Garda
Limone sul Garda – widok z centrum miasteczka na Alpy

Limone sul Garda leży na stoku poniżej osi drogi, jak gdyby było wykute w skale. Znaki zaprowadzą nas na parking w centrum. Parking jest wielopoziomowy, więc nie powinno być problemów z zaparkowaniem. Z parkingu, wzdłuż portu trzeba udać się do centrum miasta. Na piechotę to kilka minut. Przywita nas niesamowite, leżące u stóp Alp, miasteczko. Przespacerujemy się po naprawdę wąskich uliczkach (w trójkę ciężko się minąć), zobaczymy malutką zatoczkę z kolorowymi stateczkami i roślinność znaną z południa Włoch – palmy, agawy, oleandry, cyprysy, które rosną tu dzięki łagodnemu klimatowi.

Limone sul Garda
Limone sul Garda – widok z centrum na  Jezioro Garda i Alp

Podobnie jak na południu Włoch, uprawia się tu też drzewa oliwne, cytryny i pomarańczy. Limone sul Garda to najbardziej wysunięte na północ miejsce, gdzie rosną cytrusy. Kiedyś sprowadzano jest stąd nawet do Polski! A uprawy cytryn i pomarańczy (zapoczątkowane przez Franciszkanów w XIII wieku) przyczyniły się do rozwoju i wzbogacenia się tej miejscowości. Dziś nie uprawia się tu już cytrusów na masową skalę. Wraz ze zjednoczeniem Włoch (w połowie XIX wieku) przestało się to po prostu opłacać.

Limone sul Garda
La Limonaia del Castel – cytryniarnia w Limone sul Garda

Hodowla cytrusów u podnóża Alp nie udałaby się, gdyby nie wymyślono sposobu na ochronę drzewek i ich owoców przed zimnymi wiatrami wiejącymi z gór. Z pomocą przyszło ukształtowanie terenu. Cytryniarnie (tak dosłownie można przetłumaczyć słowo limonaia, chociaż po polsku poprawniej byłoby pisać pomarańczarnie) budowano tarasowo pod skałami, wykorzystując te ostatnie jako naturalne parawany. Od listopada do marca zamykano przy pomocy różnych ścianek i elementów szklanych, tworząc w ten sposób rodzaj szklarni.

W miejscowości jest świetnie zachowana cytryniarnia La Limonaia del Castel (Lemon House) z XVIII wieku. Znajduje się w górnej części miejscowości. Wstęp kosztuje ok. 2 euro. Jest ona oczywiście zbudowana pod skałą, tarasowo z kamiennymi ściankami i murkami. Zobaczymy tu kilkadziesiąt odmian drzewek cytrynowych. Nawet nie wiedziałam, że cytryny mogą być w takich kształtach i wielkościach – od drobnych żółtych po pomarańczowe. Poza tym, rosną tu: pomarańcze – odmiany słodkie i kwaśne, bergamotka, cydr, limonki, mandarynki czy pomelo. Z najwyższego tarasu cytryniarni jest świetny widok na Jezioro Garda i dolną część miejscowości.

Limone sul Garda
Widok na Jezioro Garda z cytryniarni La Limonaia del Castel w Limone dul Garda

Sama nazwa miejscowości Limone sul Garda pochodzi najprawdopodobniej od słowa, które kiedyś oznaczało drzewo cytrynowe. Zresztą również we współczesnym włoskim limone oznacza cytrynę. Są wprawdzie badacze, którzy twierdzą, że nazwa miejscowości nie ma nic wspólnego z cytrynami i w dialekcie oznaczała po prostu granicę (wł. limite) na Jeziorze Garda. Ta teoria znajduje spore uzasadnienie, bo na wysokości Limone w praktyce zawsze przebiegała granica pomiędzy ziemiami pod panowaniem Brescii, a tymi znajdującymi się w dzisiejszym Trentino.

Proponuję zjeść w jednej z restauracji w pobliżu cytryniarni La Limonaia del Castel. My akurat jedliśmy w Albergo della Noce, ale można też spróbować w polecanym Bar Ristorante Sorriso (w czerwcu restauracja ta była otwarta tylko wieczorem na kolację). Generalnie we Włoszech restauracje otwarte są dwukrotnie wciągu dnia na obiad (wł. pranzo) oraz na kolację (wł. cena) lub tylko na samą kolację. Obydwie restauracje mają wspaniałe tarasy z widokiem na Gardę i dolną część miasta. Warto zamówić, którąś z ryb z Gardy. Ja jadłam coregone ai ferri (z grilla). Bardzo dobra. Polecam!

Limone sul Garda
Kościół św. Benedykta z boiskiem do piłki nożnej w Limone sul Garda

Ciekawy jest też kościół San Benedetto (niedaleko Lemon House), przy którym znajduje nowe boisko do gry w piłkę nożną. Został on wybudowany pod koniec XVII wieku na pozostałościach kościoła pochodzącego z epoki romańskiej. Ochrzczono w nim wielkiego misjonarza św. Daniele Comboni, którego świętym w 2003 roku ogłosił papież Jan Paweł II.

W miasteczku spotkamy liczne sklepy z lokalnymi wyrobami: pachnącymi mydełkami w kształcie cytryn i pomarańczy, alkoholami w tym z Limoncello (włoskim likierem na bazie cytryn), słodyczami, a także makaronami czy przyprawami. Jak zawsze w takich miejscowościach, znajdziemy też sporo prześlicznych ubranek dla dzieci.

Limone sul Garda słynie jeszcze z jednego: jego mieszkańcy posiadają dar długowieczności. W 1979 roku w krwi jednego z tubylców odkryto cudowne białko – Apolipoproteina A-1 Milano, która chroni serce oraz naczynia krwionośne przed „otłuszczeniem” (nawet przy podwyższonym poziomie cholesterolu i trójglicerydów w organizmie). Ta skuteczna broń, która zapobiega zawałom i zwężeniu światła naczyń, jest najprawdopodobniej efektem zdrowej diety śródziemnomorskiej (bogatej w ryby z jeziora, oliwę oraz lokalne warzywa i owoce) oraz unikatowych warunków klimatycznych.

Dojazd z Polski i z Trentino

W lecie z Polski można przylecieć do Bergamo, do Mediolanu – Malpensy czy do Werony. A następnie wypożyczyć samochód i przejechać się nad Gardę.

Jeśli jesteśmy na nartach w Trentino, to można sobie zrobić jednodniową wycieczkę nad Gardę. Odległość z Andalo (Paganella) do Riva del Garda to 84 km, jeśli pojedziemy autostradą A22 (Modena – Brennero). Takie rozwiązanie bym polecała, bo tą drogę dobrze kojarzę. Z Andalo nad Gardę można też jechać krótszą drogą krajową SS240 przez Molveno i Tenno. Wychodzi wtedy zaledwie 50 km, ale to będzie górska jednopasmówka z zakrętami (wł. tornanti). Częściowo tą samą drogą jedzie się tutaj również z Madonny di Campiglio, oddalonej o jakieś 65 km. Pamiętajcie, że jesteśmy w wysokich górach, zatem zanim wybierzemy się na taką wycieczkę zimą lub wczesną wiosną, trzeba upewnić się czy panują dobre warunki drogowe i czy nie zapowiadają się duże opady śniegu.

Z informacji, które znalazłam w internecie wynika, że zarówno do Riva del Garda jak i Limone sul Garda można dojechać środkami komunikacji. Trzeba się kilkakrotnie przesiadać, zatem jest to raczej opcja dla bardzo zdeterminowanych podróżników. Najbliższa stacja kolejowa to Rovereto, a dalej są już połączenia autobusowe.

Do Rovereto można w kilkanaście minut dojechać pociągiem z Trento (Trydentu). Do Trento można dostać się z Andalo w około godzinę. Rozkład autobusów wywieszony jest na rynku w miasteczku. We Włoszech sprawdza się połączenia kolejowe i kupuje bilety na tej stronie. A tu świetny post o tym jak korzystać z włoskich kolei.

Jeżeli chodzi o połączenie Marilleva (Daolasa) – Trento, zwane kolejką „Trento – Malé”, to informacje znajdziecie tutaj. Podróż koleją z Marillevy do Trento trwa jakieś dwie godziny.

Rate this post